- Μπορομίνι
- (Borromini, Μπισόνε, Λουγκάνο 1599 – Ρώμη 1667). Καλλιτεχνικό ψευδώνυμο του Ιταλού αρχιτέκτονα Φραντσέσκο Καστέλι. Νεαρότατος ακόμα έφτασε στη Ρώμη και εργάστηκε ως λιθοξόος κοντά στον μακρινό συγγενή του Μαντέρνο. Γύρω στο 1628 υιοθέτησε το επίθετο Μπορομίνι. Το 1634 άρχισαν οι εργασίες της ανέγερσης της μονής και της εκκλησίας του Σαν Καρλίνο άλε Κουάτρο Φοντάνε, του πρώτου ατομικού έργου του. Μέχρι την εποχή εκείνη είχε εργαστεί ως βοηθός του Μπερνίνι (που είχε διαδεχτεί τον Μαντέρνο) στον Άγιο Πέτρο και στο μέγαρο Μπαρμπερίνι. Γρήγορα έγινε αντίπαλος του Μπερνίνι, με τον οποίο μοιράζεται τη δόξα της δημιουργίας της αρχιτεκτονικής μπαρόκ. Με μεγάλο κόπο και συνεχή ένταση ακολουθούσε ένα τολμηρό ιδανικό, κατορθώνοντας μέσα από αδιάκοπες αναζητήσεις να κατακτήσει όλα τα μυστικά της οικοδομικής και να μελετήσει όλες τις δυνατότητες των υλικών για να τις εκμεταλλευτεί στο έπακρο. Η πρωτοτυπία των κατασκευών του, μπροστά στις οποίες εκείνες του Μπερνίνι φαίνονται κλασικές και ήρεμες, έγκειται στην ισχυρή πίεση των μαζών, στην αδιάκοπη εναλλαγή εξοχών και εσοχών, στην αντίθεση των κοίλων και των κυρτών επιφανειών και στη διάσπαση των γραμμών. Η εντύπωση της κίνησης και του πλούτου προέρχεται από τη μεγάλη ποικιλία των σχεδίων, των στέψεων και των αναλογιών των κτιρίων, που τονίζονται με τις επιπτώσεις του φωτός. Η μεγαλύτερη καινοτομία και η πιο τολμηρή δημιουργία του είναι η εκκλησία του Σαντ Ίβο άλα Σαπιέντσα (1642-50). Για το Ιωβηλαίο του 1650 αναμόρφωσε το εσωτερικό του Σαν Τζοβάνι ιν Λατεράνο. Προγενέστερα έργα του είναι η προοπτικά σχεδιασμένη στοά του μεγάρου Σπάντα και η μονή, ο ναΐσκος και η βιβλιοθήκη των Φιλιππίνων μοναχών. Έργα της ωριμότητάς του είναι ακόμα τα μέγαρα Καρπένια (σήμερα έδρα της Ακαδημίας του Αγίου Λουκά) και της Propaganda Fide, η εκκλησία της Αγίας Αγνής στην πλατεία Ναβόνα (πραγματοποιήθηκε με ριζική μετατροπή του αρχικού κτιρίου του Τζιρόλαμο Ραϊνάλντι), η μονή και η εκκλησία της Σάντα Μαρία ντέι Σέτε Ντολόρι στο Τζανίκολο (που παραμείναν ατελείωτες) και η εκκλησία του Σαντ’ Αντρέα ντέλε Φράτε. Πριν από τον θάνατό του σχεδίασε την πρόσοψη του Σαν Καρλίνο, που θεωρείται η συνθετική έκφραση της τέχνης του, διότι περιέχει όλα τα χαρακτηριστικά του αρχιτεκτονικού ύφους του (κυματοειδής επιφάνεια, ελικοειδές τύμπανο, ελλειπτικός ρόδακας, παρατηρητήριο κ.ά.). Το έργο του δεν κατανοήθηκε απόλυτα από τους συγχρόνους και αργότερα καταδικάστηκε ως καρπός ταραγμένου πνεύματος από τη νεοκλασική κριτική· ωστόσο είχε μεγάλη επίδραση στην Ιταλία και στο εξωτερικό, ιδιαίτερα στους αρχιτέκτονες Γκουαρίνο Γκουαρίνι στο Πεδεμόντιο, Γιόχαν Μπέρναρντ Φίσερ φον Έρλαχ και Γιάκομπ Πραντάουερ στην Αυστρία, Γιόχαν Νόουμαν στη Γερμανία κ.ά.
Ο ναός των Φιλιππίνων στη Ρώμη, που κατασκευάστηκε για τον Ιωβηλαίο το 1650 από τον δημιουργό της αρχιτεκτονικής μπαρόκ Φραντσέσκο Μπορομίνι.
Η εκκλησία της Αγίας Αγνής, στην πλατεία Ναβόνα της Ρώμης, έργο του Ιταλού αρχιτέκτονα του μπαρόκ Φραντσέσκο Μπορομίνι.
Ο τρούλος της εκκλησίας του Σαν Καρλίνο άλε Κουάτρο Φοντάνε, το πρώτο ατομικό έργο του Ιταλού αρχιτέκτονα Φραντσέσκο Μπορομίνι που χρονολογείται το 1634.
Dictionary of Greek. 2013.